Với nhiều người, 12 Angry Men là một bộ phim đáng nhớ với bối cảnh về một phiên tòa, khi 12 người đàn ông cùng nhau quyết định số phận của một thanh niên. 12 người không hề quen biết nhau vô tình gặp mặt với tư cách là những thành viên bồi thẩm đoàn trong một vụ án giết người. Hung thủ là một chàng trai trẻ, không nói tiếng Anh được tốt, đã ra tay giết hại cha mình bằng một con dao. 12 Angry Men, không như những tác phẩm khác trong thể loại chính kịch, nói về sự lựa chọn đúng sai của con người. 12 Angry Men là bộ phim vĩ đại vì nó nói lên sự thật rằng con người đôi lúc không hề biết được nguồn gốc của đúng và sai đến từ đâu. Vì 11 người đã đồng ý rằng chàng thanh niên có tội, và 1 người lại bỏ phiếu vô tội.
Đó gần như là tất cả những gì khán giả sẽ được xem trong suốt bộ phim vốn chỉ nằm vỏn vẹn trong một căn phòng khóa kín. 12 người đàn ông với độ tuổi, xuất thân, và đương nhiên là nhận định khác nhau, ngồi lại và bàn bạc xem liệu chàng thanh niên có đáng nhận án tử hình, với một vụ án mà hung khí, nhân chứng, và tình tiết đều thể hiện chắc chắn rằng anh có tội. Phim gây bất ngờ ngay từ sớm vì sau khi khéo léo cho khán giả biết những chi tiết xoay quanh vụ án, 11 người đồng ý cho tội danh mưu sát, nhưng lại có 1 người không đồng ý.
Phim có nội dung tương tự với tác phẩm kinh điển Rashomon, nhưng 12 Angry Men làm tốt hơn trong phương pháp thực hiện cốt truyện. Thứ nhất, mặc dù cả hai tác phẩm đều miêu tả về một tội ác có thể được bẻ cong theo nhận định của từng người, 12 Angry Men sớm cho khán giả biết được sự thật điều gì đã xảy ra. Rashomon miêu tả một tội ác dưới những cái nhìn hoàn toàn khác nhau, và khán giả gần như không thể biết được điều gì là thật sự xảy ra. Nhưng với 12 Angry Men, khán giả sớm biết được điều gì là sự thật ngay từ sớm. Điều đó dẫn tới điều thứ hai mà 12 Angry Men làm tốt hơn Rashomon, thậm chí là những tác phẩm khác: thuyết phục khán giả.
Khi người duy nhất trong bồi thẩm đoàn tin rằng quyết định có tội là đáng nghi ngờ, ông đã cố gắng dùng lí lẽ và những dự đoán để thuyết phục 11 người còn lại. Người này, vốn là một kiến trúc sư, ban đầu xuất hiện rất bí ẩn. Người xem không thể biết được tại sao ông lại muốn phủ nhận một sự thật có vẻ hiển nhiên về tội ác của chàng thanh niên. Và đây là lúc bộ phim cho thấy chiều sâu trong câu chuyện. Hóa ra, người xem cũng giống như những bồi thẩm đoàn trong phim, không chứng kiến tận mắt lúc tội ác xảy ra. Khán giả khi xem phim, cũng giống như 11 người trong bồi thẩm đoàn, chỉ biết về vụ án xoay quanh những lời khai của những nhân chứng. Cho tới khi người kiến trúc sư cho rằng ngay cả những bằng chứng và nhân chứng cũng có thể phạm sai lầm, tất cả mới dần dần bị thuyết phục.
12 Angry Men rất khéo léo trong việc tạo ra một câu chuyện vừa đủ thuyết phục người xem với những định kiến từ sớm, và dần dần khi 12 người đàn ông cùng nhau khám phá từng chi tiết trong bằng chứng và nhân chứng, những sai sót trong vụ án, dù là rất nhỏ, nhưng cũng thể hiện rằng vụ án không hề đơn giản như ban đầu.
12 Angry Men luôn được xem là một trong những tác phẩm quan trọng nhất của điện ảnh Mỹ và thậm chí là cả thế giới. Tại sao lại là quan trọng? Vì nếu không có 12 Angry Men, những nhà làm phim sẽ không bao giờ nhận ra tầm ảnh hưởng của câu chuyện trong phim hoàn toàn không có giới hạn trong việc tương tác với khán giả. Nếu không có 12 Angry Men, những nhà làm phim sẽ không can đảm tạo ra những câu chuyện thách thức khán giả theo cách tạo ra định kiến, và rồi lại bắt khán giả phải chấp nhận rằng định kiến của mình là sai. Nếu không có 12 Angry Men, những nhà làm phim sẽ mãi đi dần vào lối mòn của việc cố gắng tạo ra một bộ phim đáng nhớ với khán giả chỉ bằng những nhân vật thường thấy, những hành động và tâm lý thường thấy. 12 Angry Men đã mãi mãi thay đổi điện ảnh bằng việc cho thấy một câu chuyện đáng nhớ không phải là câu chuyện khán giả có thể dễ tiếp cận, mà là một câu chuyện mà khán giả có thể phản đối, đánh giá, và thay đổi những suy nghĩ, cảm xúc của mình, từ khi phim bắt đầu cho tới kết thúc.
Đó luôn là điều mà 12 Angry Men mở ra cho những nhà làm phim, nhất là trong thể loại chính kịch. Bên cạnh đó, những nhân vật của 12 Angry Men là một đặc trưng cho thấy nghệ thuật xây dựng nhân vật rất hay. 12 người đàn ông của bồi thẩm đoàn đều có những tính cách khác biệt. Mỗi người, dù đồng ý với nhau về một quan điểm, lại có từng cách nhìn khác nhau. Cách họ nhìn sự thật, tội ác lại bị bẻ cong quá nhiều bởi tính cách, quan điểm, và những trải nghiệm trong cuộc sống. 12 người, vốn được chọn để nhằm đưa ra lựa chọn một cách công bằng nhất, một lựa chọn sẽ quyết định cái chết của một chàng thanh niên mà họ không hề quen biết, dần dần lại trở thành 12 người ích kỉ và chỉ muốn dành chiến thắng cho bản thân mình. Mỗi nhân vật đều rất nổi bật và đáng xem, và không hề có nhân vật phụ và chính, vì mỗi người dù có ích kỉ với lựa chọn của bản thân, nhưng họ không ngu ngốc, ngược lại, họ rất thông minh trong việc đưa ra lí lẽ cho lựa chọn của mình. Trong số họ, có người kiên quyết, có người lại dễ thay đổi, có người tập trung, cũng có người không hề quan tâm tới vụ án.
Mỗi nhân vật không được xếp một cách hoàn toàn là chính diện hay phản diện. Tuy nhiên, phim mở ra một xu hướng xây dựng nhân vật kinh điển khi thể hiện rõ hai chiều hướng trái ngược nhau trong quan niệm sống của mỗi người. Trong số 12 người, người kiến trúc sư phải một mình chứng minh lí lẽ của mình là đúng, trong đó có hai người mà ông khó thuyết phục nhất. Trái với người kiến trúc sư lấy sự tốt bụng để cố gắng suy xét kỹ mạng sống của tội phạm, trong hai người đối đầu, một người giỏi trong việc sử dụng logic, và một người giỏi trong việc giữ vững lập trường bằng tính cách ngoan cố của mình. Phim rất khéo léo khi không thể hiện người nào đúng hay sai, người nào giỏi hay kém thông minh. Phim cho thấy cả ba người, dù có cách của riêng mình, vẫn bám chặt lấy quan niệm của bản thân. 12 Angry Men lấy câu chuyện xung quanh về tội ác, nhưng lại thể hiện rõ không có ai là có quan niệm sai, chỉ là mỗi người có quan niệm riêng của mình, đó mới là điều quan trọng. 11 người đồng ý rằng người thanh niên có tội, không có nghĩa là 11 người đó có quan niệm sai. Và ở hướng ngược lại, người kiến trúc sư cũng không sai khi chỉ một mình anh nghĩ khác đi. Mỗi người đều sử dụng định kiến để vạch ra quyết định của mình, và đều dùng logic để bảo vệ lý lẽ.
Bề ngoài, 12 Angry Men là một bộ phim đơn giản, với chỉ là những câu thoại nối tiếp những câu thoại, bối cảnh chỉ vỏn vẹn trong một căn phòng. Nhưng phim lại rất sâu sắc dần dần về cuối phim. Khi cả 12 người cùng ngồi lại và suy xét kỹ, dù vẫn có những bất đồng, họ dần dần khám phá ra thêm những tình tiết mới của vụ án. Và kết quả người thanh niên có thật sự có tội? Điều đó không quan trọng, điều quý giá nhất 12 người khám phá không phải là sự thật của vụ án, mà là về bản thân họ. Họ khám phá rằng khi bản thân có thể bỏ qua định kiến và chính bản thân mình để suy xét kỹ, họ có thể tìm thấy được nhiều điều hơn.
Dù là một bộ phim không quá dài và đơn giản về mặt bối cảnh, nhưng phim không nhàm chán về mặt hình ảnh. Trái lại, 12 Angry Men có nghệ thuật hình ảnh xứng đáng được xếp vào mực độ hoàn hảo. Phim không dùng hình ảnh đẹp, hoa mỹ hay choáng ngợp nhằm gây ấn tượng. Mà là sự khéo léo đến kinh ngạc trong nghệ thuật quay phim. Nếu so sánh với một bộ phim có lời thoại là chủ yếu trong hiện đại, phim sẽ sử dụng cut lần lượt vào nhân vật khi người đó nói chuyện. Điều đó sẽ trở nên nhàm chán rất nhanh. Điều khéo léo ở 12 Angry Men là việc nhà làm phim chọn lựa góc độ chính xác và lens máy quay phù hợp và gộp cả 12 người vào một khung hình. Đôi lúc chúng ta sẽ được thấy 12 người với 12 tính cách khác nhau trong cùng một cảnh. Đôi lúc đó là 11 người nhìn thẳng vào 1 người khi người đó nói điều gì đó bất ngờ. Đôi lúc 12 người lại đứng lên, người thì dùng khăn tay lau mặt, người thì uống nước, người thì đi lại, và 12 hành động đều khác nhau. Tất cả đều được sắp xếp một cách hợp lý, và điều này rất khó để thực hiện. Căn phong trong bối cảnh chính của phim không rộng lắm, và không có nhiều vật dụng cho những nhân vật tương tác. Trái lại, mỗi nhân vật tương tác bằng những cử chỉ của bản thân và tiếp xúc với người bên cạnh. Khi xem phim, người xem có thể cảm thấy phim cho phép sự tự do hoạt động của diễn viên, khi trong một phân cảnh, một người có thể đột ngột đứng lên và đi lại, người khác lại hướng đến sát gần người ngồi bên. Nhưng thật ra tất cả những điều đó đều được sắp xếp. Từ bố cục, hướng di chuyển, hướng nhìn của từng nhân vật đều được thiết kế và lên kế hoạch sao cho phù hợp nhất với bối cảnh căn phòng, và quan trọng hơn, là tình tiết của câu chuyện. Khi những tình tiết trở nên căng thẳng hơn, phim rất khéo khi ghi lại được chính xác khoảnh khắc 12 người va vào nhau và tranh cãi quyết liệt. Một nghệ thuật hình ảnh hay là nghệ thuật tôn vinh diễn xuất của người diễn viên. 12 Angry Men sử dụng sự sắp xếp khéo léo của hình ảnh và tạo ra không gian cho những diễn viên có thể tự phát triển cử chỉ, hành động, giọng nói, và ánh mắt cho từng nhân vật riêng biệt. Và khi một người chợt nghĩ ra một tình tiết mới, hay một bằng chứng mới được phát hiện, thật bất ngờ, phim lại thay đổi lens máy quay, và phóng gần vào người đó hoặc bằng chứng đó.
Những gì chúng ta được thấy trong 12 Angry Men là những gì mà điện ảnh đạt được khi nó ở hình dạng chân thật nhất của nó. Vì một bộ phim không thể trở thành cuộc sống thật, khi mà chúng ta chỉ nhìn thấy phản ứng của từng người riêng lẽ. Một bộ phim hay sẽ là một bộ phim dùng hình ảnh để cho thấy rằng người xem đang bước vào thế giới của điện ảnh. Và khi khán giả thấy được 12 người trong một cảnh, đó không phải là sự rối rắm, đó là ý nghĩa của toàn câu chuyện: 12 con người, 12 tính cách, 12 cuộc đời khác nhau cùng va chạm vào nhau.
Rất khó để có thể định nghĩa được một tác phẩm hoàn hảo. Nhưng 12 Angry Men có thể được xem là một trong số ít những tác phẩm hoàn hảo vì nó đạt được hiệu ứng tối đa của mỗi yếu tố. Câu chuyện, nhân vật, diễn xuất, hình ảnh, tất cả đều được thể hiện tốt nhất. Nhưng 12 Angry Men còn là một trong những tác phẩm quan trọng nhất kể từ khi con người biết đến điện ảnh. Vì nó cho thấy hiệu ứng của điện ảnh mà chưa bao giờ được biết đến, nó cho thấy điện ảnh có thể làm được gì, và bằng cách nào. Một tác phẩm hay sẽ cho chúng ta thấy được cuộc sống trong những cảnh phim. Nhưng một tác phẩm vĩ đại sẽ cho chúng ta thấy những điều chưa bao giờ được thấy về cuộc sống.
# 