“Do Suicides Prove Corruption?”
Khi nghĩ đến điện ảnh Nhật Bản, nhiều người vẫn cảm nhận mỗi tác phẩm của Akira Kurosawa thật sự quá bất công cho những đối thủ cạnh tranh khác. Akira sớm đạt được thành công khi còn trẻ, là đạo diễn quan trọng của studio huyền thoại Toho, luôn được làm việc với những diễn viên và nhà quay phim tốt nhất. Akira Kurosawa luôn có những điều tốt nhất trong tay và là ví dụ hiếm hoi cho một nhà làm phim chưa bao giờ có một tác phẩm tệ. Điều giúp Akira Kurosawa thành công vượt bậc so với những người khác không chỉ là những gì ông có trong tay, mà còn là khả năng đưa ra lựa chọn một cách tài tình dựa trên những gì đã có.
The Bad Sleep Well kể về một vụ gian lận của hai công ty xây dựng. Kế hoạch vạch trần vụ gian lận được thực hiện bởi con rể của chủ tịch một trong hai công ty. Lí do phía sau kế hoạch hé lộ thân phận thật của người con rể.
The Bad Sleep Well là tác phẩm tiếp tục kéo dài thời kỳ đỉnh cao của Akira. Thật đáng tiếc, dù đây là một tác phẩm xuất sắc, những lựa chọn của Akira lại phần nào đó khiến mọi người bỏ qua The Bad Sleep Well. Phim là một trong số 3 tác phẩm duy nhất thuộc thể loại film noir trong sự nghiệp Akira cho bối cảnh hiện đại. Với phần lớn sự nghiệp được biết đến như nhà làm phim gắn liền với bối cảnh Nhật Bản cổ và thể loại samurai, cũng dễ hiểu khi Akira vô tình khiến mọi người lạnh nhạt với The Bad Sleep Well.
Tuy nhiên, Akira tiếp tục lựa chọn một câu chuyện có chiều sâu, hấp dẫn đến phút cuối, và nặng tính triết học. Như những tác phẩm lớn khác của ông, Akira dựa một phần nhỏ trên một vở kịch của Shakespeare nhằm tạo nên một cốt truyện xoay quanh bi kịch và con người. The Bad Sleep Well dựa trên một phần nhỏ của vở kịch Hamlet, xoay quanh hành trình trả thù của một thanh niên trẻ, kết hợp với những yếu tố của tội ác và sự sụp đổ của xã hội vốn là đặc trưng của Film Noir.
Tuy không phải là thể loại sở trường, Film Noir vẫn được tô vẽ một cách xuất sắc bởi Akira. Ông tạo ra một câu chuyện nặng nề và mang màu sắc đen tối về sự suy đồi đạo đức và nhân tính. Bằng cách loại bỏ những yếu tố văn hoá và tâm linh vốn thường thấy trong những tác phẩm khác của mình, Akira sử dụng Film Noir như một cốt lõi cho tâm lý và hành động của nhân vật. Ông để tất cả những nhân vật của mình đều lún sâu vào tội ác, tham lam, ích kỷ, và lạc lối trong việc tìm lại bản ngã của mình sau khi đã đắm chìm quá lâu vào những ngã rẽ khác nhau. Bên cạnh đó, cốt truyện xoay quanh vụ án tham nhũng của hai công ty xây dựng còn tạo ra sự kịch tính xuyên suốt phim, với những hành động bất ngờ và mạo hiểm của mỗi nhân vật nhằm đánh bại đối thủ khiến phim luôn khó đoán và chờ đợi người xem đến phút cuối.
Khác với Yasujiro Ozu vốn luôn tập trung vào những câu chuyện gia đình mang nét truyền thống Nhật Bản, Akira luôn biết cách đưa ra từng lựa chọn đúng để những tác phẩm của mình trở nên phong phú. Xuyên suốt sự nghiệp, Akira luôn lựa chọn màu sắc cho những tác phẩm của mình là một sự pha trộn giữa văn hoá phương Đông và phương Tây. Điều này phần nào đó tạo ra sự tranh cãi trong việc Akira hay Ozu mới là nhà làm phim vĩ đại của Nhật Bản. The Bad Sleep Well bị đánh giá thấp phần lớn là do sự pha trộn giữa hai nền văn hoá bởi Akira. Phim lựa chọn một câu chuyện bắt nguồn từ triết lý phương Tây và được thể hiện với một thể loại cũng đến từ phương Tây. Dù đã chắt lọc và thay đổi nhiều so với nguyên tác Hamlet, nhưng người xem vẫn thấy rõ những chi tiết của kịch gia vĩ đại phương Tây Shakespeare trong cách Akira xây dựng nhân vật. Từ tính cách cho đến những câu hỏi xoay quanh đạo đức, mỗi nhân vật trong The Bad Sleep Well luôn mang đậm phong cách phương Tây. Điều đó không làm thay đổi sự thật rằng những nhân vật đó vẫn rất đáng xem. Họ đáng thương khi bị cuốn vào một câu chuyện bi kịch, nhưng cũng rất đáng trách với mỗi hành động trong nỗ lực vượt qua bi kịch. Họ có lý tưởng, mục đích và cả lòng tham của cá nhân, nhưng lại tuyệt vọng trong việc hiểu rõ bản thân muốn gì, cần gì, và là ai. Giống như những gì người xem được thấy trong những tuyệt tác khác của Akira, The Bad Sleep Well pha lẫn bi kịch của câu chuyện với hài kịch của mỗi nhân vật. Họ buồn cười đến đáng thương. Họ xây dựng cảm hứng và mục đích từ chính những gì mình căm ghét. Họ yêu quý những gì mà họ cứ nghĩ rằng sẽ bỏ qua một cách dễ dàng. Họ tự lừa dối bản thân bằng cách thuyết phục người khác tin tưởng mình. Sự trớ trêu đến buồn cười của mỗi nhân vật luôn là yếu tố cuốn hút nhất mỗi khi người xem đến với một câu chuyện được nhào nặn bởi Akira. Và cho đến khi người xem chạm tới kết thúc phim, bi hài kịch lớn nhất của cuộc sống mới hiện ra: tất cả mọi người đều đang sống mà không hề biết mình là ai và đang làm gì. The Bad Sleep Well cũng không phải là một ngoại lệ.
The Bad Sleep Well làm được điều đó phần lớn nhờ lựa chọn của Akira rằng ông sẽ bỏ qua yếu tố chính của thể loại film noir: thiện và ác. Trong hầu hết những bộ phim Film Noir, người xem rất dễ dàng nhận ra ai là anh hùng và ai là kẻ ác, ai là đại diện cho sự suy đồi của xã hội và ai là đại diện cho nỗ lực vươn lên của nhân tính. Tương tự Kagemusha, The Bad Sleep Well tô vẽ nhân vật chính, Nishi, như một con người tự đánh mất bản thân và bị xáo trộn danh tính của mình. Anh không biết rõ mình là anh hùng hay kẻ ác, là đại diện của công lý hay là tên đao phủ tàn nhẫn. Anh không biết rõ cảm xúc của mình, rằng mình đã ghét hay yêu ai đó đủ nhiều hay chưa. Một nhân vật như vậy luôn tạo nên nét đẹp rất hấp dẫn của một câu chuyện mang tính triết lý, vì người xem được nhìn nhận một tính cách, hành động theo nhiều mặt khác nhau. Đó vốn là ý nghĩa căn bản của triết học. Và đó luôn là thứ thuyết phục người xem rằng một bộ phim của Akira luôn nói lên một điều gì đó lớn hơn, một điều gì đó sâu sắc hơn, và đáng nhớ hơn.
Với những tác phẩm lấy bối cảnh Nhật Bản cổ như Rashomon, Ran, Dreams, Akira luôn cho thấy khả năng sáng tạo và kiểm soát hình ảnh phim thuần thục và đạt đến đỉnh cao mà gần như không một nhà làm phim châu Á từng đạt được. Và tuy The Bad Sleep Well là một tác phẩm Film Noir đen tối, bi kịch, phim vẫn không làm những hình ảnh trở nên kém hấp dẫn. Ra đời vào giai đoạn giữa của sự nghiệp, The Bad Sleep Well cho thấy sự thức tỉnh của Akira trong việc sử dụng hình ảnh phim như một ngôn ngữ giao tiếp hiệu quả với người xem. Ngay từ đầu phim cho tới khi kết thúc, mỗi khung hình của Akira là một bức tranh được ông sắp xếp đến hoàn hảo. Akira lựa chọn vị trí từng nhân vật, bối cảnh xung quanh, ánh nhìn, và hành động vào một khung hình nhất định. Khối hình tam giác và chữ nhật được Akira sử dụng rất hiệu quả trong việc sắp xếp khung hình, và bố cục hình ảnh này vẫn luôn là đặc trưng của ông cho tới mãi sau này.
Nhưng điều làm nên hình ảnh đẹp trong phim Akira là cách ông sử dụng cử động và di chuyển nhằm thu hút ánh nhìn của người xem, hướng sự chú ý của người xem vào nhân vật và hành động cụ thể. Với sự trợ giúp của ống kính rộng, Akira luôn tạo ra những hình ảnh phim có chiều sâu rất nổi bật. Ông liên kết những nhân vật bằng ánh nhìn của họ cho nhau, và do những nhân vật được xếp vào một khối hình nhất định, ánh nhìn của họ như một đường chéo vô hình thu hút thị giác của khán giả, một mẹo giác quan vốn được sử dụng từ rất lâu trong hội hoạ. Phần lớn phim của Akira đều được thực hiện trắng đen, ông không thể sử dụng màu sắc nhằm tạo nên sự kịch tính trong khung hình như cách Masaki Kobayashi thường làm. Thay vào đó, Akira sắp xếp những cử chỉ và hành động nhân vật theo từng bước liên tiếp nhau, với từng vị trí cụ thể trong khung hình, và để máy quay cố định. Bằng cách này, với những cảnh quay có nhiều nhân vật, chúng ta có thể thấy rõ nhiều cảm xúc cùng một lúc, và vì mỗi cảm xúc đều có một vị trí nhất định trong khung hình, mỗi nhân vật đều trở nên có sức nặng cho cả cảnh quay. Tất cả những cảnh quay của The Bad Sleep Well đều tuân thủ theo những quy tắc đó, những quy tắc mà Akira luôn trung thành và luôn sử dụng rất hiệu quả và ổn định cho tới khi ông đóng máy quay. Và điều đó tạo nên ngôn ngữ điện ảnh đặc trưng mà người xem luôn trông chờ mỗi khi xem phim của ông.
Akira luôn thật sự may mắn trong từng bộ phim vì ông luôn có khả năng kết hợp với những diễn viên tốt nhất. The Bad Sleep Well được xây dựng trên tài năng của một đội ngũ tốt nhất của điện ảnh Nhật Bản bấy giờ. Hai diễn viên chính là hai cái tên huyền thoại của điện ảnh Nhật Bản: Toshiro Mifune và Kyoko Kagawa. Với Toshiro Mifune, ông tiếp tục thể hiện chiều sâu nhân vật đáng nể. Nhưng điều đặc biệt nhất ở Toshiro Mifune vẫn là thể hiện sự xáo trộn bên trong tính cách nhân vật. Sự pha lẫn của bi kịch và hài kịch bên trong nhân vật Nishi được Toshiro Mifune khắc hoạ như một con người bị xoay vòng bởi chính mục đích và lý tưởng của mình. Toshiro Mifune không chỉ thể hiện rõ những cảm xúc yêu và ghét, tức giận và nhẹ nhàng, ông thể hiện những cảm xúc đó như từng cặp đối lập: yêu/ghét, tức giận/nhẹ nhàng. Nishi của Toshiro Mifune không chỉ đơn giản được dẫn dắt bởi lòng hận thù. Nishi là một nhân vật phức tạp và chứa đựng cái nhìn về lòng hận thù dưới góc độ nhân văn. Nishi muốn trả thù những con người độc ác đã giết chết cha mình, nhưng anh lại vô tình trở thành một con người độc ác và tàn nhẫn như kẻ thù của mình. Nishi muốn lấy nỗi tức giận làm vũ khí của mình, nhưng lại bị chính tình yêu của bản thân đánh bại. Kyoko Kagawa thể hiện người vợ của Nishi, vốn chỉ là một công cụ cho kế hoạch của Nishi. Dù không có nhiều đất diễn, nhưng Kyoko Kagawa vẫn thể hiện tốt khả năng mà cô luôn rất giỏi: kịch tính trong những giây phút quan trọng nhất. Tại thời điểm The Bad Sleep Well ra mắt, Kyoko đã là gương mặt được hâm mộ rộng rãi của điện ảnh Nhật Bản. Trong The Bad Sleep Well, Kyoko rất thành công trong những cảm xúc buồn và thất vọng, vốn là thế mạnh của cô. Dù không phải là trọng tâm của đầu và giữa phim, diễn xuất của Kyoko lại rất có hiệu quả trong cái kết phim. Sự sụp đổ của một người vợ được Kyoko thể hiện thành công đã tạo nên một trong những cái kết đen tối và bi kịch nhất trong những tác phẩm của Akira Kurosawa.
Dù không được nhiều người biết đến, The Bad Sleep Well là một trong những bộ phim hoàn thiện nhất của Akira Kurosawa. Mỗi lựa chọn của ông đều chính xác, từ câu chuyện, hình ảnh cho đến diễn viên. Trong suốt sự nghiệp của mình, Akira chỉ thực hiện 3 tác phẩm thuộc thể loại film noir là The Bad Sleep Well, High And Low, và Stray Dog. Nhưng The Bad Sleep Well thật sự thể hiện tài năng của Akira không chỉ dừng lại ở những tác phẩm quen thuộc với khán giả, với bối cảnh Nhật Bản cổ và thể loại samurai. The Bad Sleep Well cho thấy rằng dù nhân vật của Akira va chạm với nhau trên thương trường thay vì trên chiến trường, trong thời kỳ hiện đại khủng hoảng của Nhật Bản thay vì thời kỳ phong kiến cổ, họ vẫn có khả năng tạo ra những câu chuyện rất đáng xem. Akira luôn thích bi kịch, và The Bad Sleep Well là một trong những câu chuyện bi kịch rất đáng nhớ trong việc miêu tả con người như một tập hợp của những sự trái ngang đến đáng sợ: con người càng xấu xa bao nhiêu, sẽ càng ngủ ngon bấy nhiêu.
# 